Luke Uribe-Etxebarria EAJ-PNVko senatariaren ustez, "Mendebaldeko Saharan konponbide politiko justua, iraunkorra eta elkarri onartua aurkitzeko, beharrezkoa da autodeterminazio eskubidea onartzen duten NBEren ebazpenetan oinarritzea, saharar Herriarentzat erreferendum baten bidez", eta hori "eskualde horretan oreka eta egonkortasunaren faktorea izango litzateke, Mediterraneoarentzat, Espainiarentzat eta Europarentzat berarentzat berebiziko garrantzia duena".

EAJ-PNV Talde Parlamentarioak mozioa aurkeztu du gaur, atzo Uribe-Etxebarriak Marokok azaroaren 13an Guerguerateko distentsio eremuan egindako operazio militarraren harira defendatu zuen interpelazioaren ondorioz. Jeltzaleen ordezkariak Arancha Gonzalez-Laya Kanpo Gaietarako, Europar Batasuneko eta Lankidetzako ministroari adierazi zionez, gertaera horrek "kezka handia sortzen digu, Nazio Batuek 1991n onartutako eta Marokok eta Fronte Polisarioak sinatutako Su Etenerako Akordioa urratzen duen indar-ekintza bat delako, eta, beraz, Saharako gatazkaren egoera okerrean jauzi kualitatibo larria delako", azpimarratu du.

Senatari jeltzaleak "egoera hau iraultzea eta indarrezko ekintzak edo probokazioak saihestea" eskatu du, baita "gatazkan dauden aldeek hartutako konpromisoak babesteko borondate osoa izatea ere, Mendebaldeko Saharako prozesu politikoaren bultzadari eusteko, eta elkarrizketa eta negoziazio prozesuarekin jarraitzeko konpromisoa hartzea".

Hala ere, Uribe-Etxebarriak gogor kritikatu du Nazio Batuen Erakundeak Saharako gatazka konpontzeko izan duen inoperantzia, "Mendebaldeko Saharako krisia Nazio Batuen Erreferendumerako Misioarentzat (MINURSO) erabateko gabeko porrota da, eta hori argi eta garbi zuzendu behar da". "MINURSOk agindu argi bat du: su-etena zaintzea eta autodeterminaziorako erreferenduma antolatzea, eta horretarako NBE erabakitasunez mobilizatu behar da, bazter batean utzi nahi dela dirudien gatazka bati irtenbidea bilatzeko eta bitartekotza egiteko, eta hori ezin dugu onartu. Bere konpromisoa da eta ez du bete azken 30 urteotan".

Zentzu horretan, "Nazioarteko Erkidegoak bitartekaritza eta konponbide betebeharrak bete gabe lau hamarkada baino gehiago" igaro dituela deitoratu du, eta "Mendebaldeko Sahararen deskolonizazio prozesua amaitu gabe" dagoela gaineratu du. "Argi eta garbi erabaki behar da Mendebaldeko Saharari buruzko NBEren ebazpenak ezartzeko"; izan ere, "Nazio Batuen kontrolpean dagoen lurralde ez-autonomoa da, Nazioarteko Zuzenbidearekin, Nazio Batuen Gutunarekin eta, bereziki, Hagako Nazioarteko Justizia Gortearen 1975eko irizpenarekin bat etorriz. Marokok ez du Mendebaldeko Sahararen gaineko subiranotasunik". "Egungo statu quoa onartezina da, denbora gehiegi irauten du justifikaziorik gabe, eta funtsezkoa da aurrerapen zehatzak egitea ibilbide orri eraginkor eta urgentearekin, konpromiso eta epe zehatzekin", azpimarratu du senatariak.

Uribe-Etxebarriak gogorarazi duenez, "Espainiak, arrazoi historiko, politiko eta juridikoengatik, erantzukizun handia du Mendebaldeko Saharako gatazka politikoan"; izan ere, 1963an eta 1975ean, Nazio Batuen Erakundeak Espainiako Gobernuari eskatu zion, potentzia administratzaile gisa, "De iure", 2014ko Auzitegi Nazionalaren Autotik, beharrezko ahaleginak egin zitzala sahararrek erreferendumaren bidez autodeterminaziorako eskubidea gauzatu ahal izan zezaten". Ildo horretan, EAJko senatariak ministroari eskatu dio "Espainiako Gobernuak paper protagonista eta aktiboa izan dezala, bai EBren barruan, bai NBEn, bai behar diren herrialdeen aurrean eta baita nazioarteko beste erakunde batzuen aurrean ere, helburu hori lortzeko beharrezkoak diren kudeaketa zuzen eta zeharkako guztiak sustatuz".

Azkenik, "hainbat administraziok, hala nola euskal administrazioek eta gizarte zibilak beren elkarte, federazio eta kolektibo solidario eta sozialekin duten inplikazio solidarioa" goraipatu ondoren, azpimarratu du Mendebaldeko Sahararen etorkizuna "paradigma errotik aldatzetik eta eskualdeko herrien arteko liskarraren eta lehiaren logikatik beste batera igarotzetik etorri behar da", hau da, elkarrekiko lankidetzan, errespetuan eta elkarrekiko lankidetzan oinarritutako giza eskubideen eta elkarrekiko onespenean oinarritzen den beste batera, alegia.