Senatuko Eusko Legebiltzar Taldeak mozio bat aurkeztu du, Gizakien Salerosketaren eta Esplotazioaren aurkako Lege Organiko Integralaren aurreproiektuak biktimen eskubideak bermatzeko hainbat neurri jasotzea eskatuz. Ekimena datorren asteko osoko bilkuran eztabaidatu eta bozkatuko da, eta Maria Dolores Etxanok astearteko osoko bilkuran defendatu zuen interpelazioaren ondorio da. Bertan, Ana Redondo Berdintasun ministroa Ministerioak aurkeztutako testuari hainbat aldaketa egitera premiatu zuen, Euskadiko erakunde espezializatuek adierazitako aldarrikapenak helaraziz.

Jeltzaleen ekimenak Espainiako Gobernuari eskatzen dio gizakien salerosketaren eta esplotazioaren aurkako Lege Organiko integralaren aurreproiektuak testua berrikus dezala, ikuspegi biktimozentrikoa duen paradigma-aldaketa batera egokitu dadin eta ez ikuspegi kriminozentrikora. Era berean, 2022ko maiatzaren 27ko Berdintasunerako Konferentzia Sektorialaren erabakia kontuan hartzeko eskatzen du. Horren arabera, biktimek Varsoviako Hitzarmenaren 12. artikuluan aurreikusitako eskubide sozioasistentzialak eskuratzeko lehen egiaztapen-eredua zehaztu zen, eta bermatu behar da salerosketaren biktimei eskubideak aitortzea ez dagoela lotuta salaketa jartzearekin, ezta biktimek ikerketa penalean parte hartzearekin ere, eta erakunde espezializatuen egiaztapen-sistemari eutsi behar zaiola, biktimen identifikazioan duten zeregina indartuz, hurbilen dauden erakundeekin lankidetzan, eta segurtasun-indarrei eta -kidegoei ematen zaien zeregina berrikus dadila, biktimentzat disuasorioa izan baitaiteke. Jeltzaleen ekimenak, halaber, lege-testuan genero-ikuspegia txertatzea eskatzen du, ikuspegi intersekzionala eta kulturartekoa aintzat hartuta, bai eta haurren eta gazteen ikuspegia, adina, zaurgarritasun bereziko egoerak eta diskriminazio-egoerak ere, delitu horren biktimei eragiten dietenak. Testua hizkera ez-sexista, berdintasunezkoa eta inklusiboa erabiliz berrikustea.

Etxanok asteartean Berdintasun ministroari adierazi zion gizakien salerosketaren eta esplotazioaren aurkako Lege Organiko Integralaren aurreproiektua zuzendu behar dela, uste baitu prozedurak zentralizatzen dituela, biktimen kalteberatasuna areagotzen duela, Euskadin lortutako koordinazioa hausten duela, biktima ez duela erdigunean jartzen, eta ikuspegi poliziala duela, nazioarteko itun guztien eta erakundeek urteetan eta urteetan egindako lanaren aurkakoa.

Gorte Nagusietan oraindik eztabaidatzeko dagoen aurreproiektu batean aldaketak egiteko etorkizuneko trabak aurreikusita, Etxanok hura egokitzeko eskatu zion ministroari. "Biktimei beren eskubideetarako sarbidea bermatzeko; biktimekin lan egiten duten gure lurraldeko erakundeek egindako ekarpenak indartzeko; profil zentralizatzaile nabarmena duen lege batek Euskadin eta gainerako autonomia-erkidegoetan dugun erakundeen arteko koordinazio-lana amai ez dezan; ikuspegi kriminal-zentriko nabarmena duen lege bat saihesteko; eta testuari beharrezko genero-ikuspegia, intersekzionalitatea eta haur eta gazteen ikuspegia eman diezaioten". Hala, Etxanok gaineratu duenez, "defendatzen dugunontzat, egiaztapen administratiboak biktimentzako eskubideetarako sarbidea dira, eta uste dugu horiek eskuratzea ez dela lotu behar salaketa jartzearekin, ezta biktimek ikerketa penalean parte hartzearekin ere; egungo esparrua defendatu behar dugu".

Etxanok salatu du testuak autonomia-erkidegoei baztertu egiten diela salerosketaren eta ustiapenaren biktimak identifikatzeko erakunde akreditatuak aitortzeko aukera, eta bete beharreko baldintzen artean estatu edo autonomia mailako erakunde gisa eratuta egotea eskatzen duela. "Euskadin, Emakunderi dagokio sexu-salerosketaren eta/edo -esplotazioaren biktima izan dela egiaztatzeko administrazio-agiria ematea, eta, aldi berean, salerosketaren biktimak detektatzen, artatzen eta babesten esperientzia duten erakunde espezializatuak egiaztatzen ditu, detekzio-txostena egiten baitute administrazio-egiaztapenaren dokumentua emateko". Kritikatu duenez, "gobernuak ez daki lurralde-eremuko erakundeak daudela, esperientzia luzekoak eta bere lurraldean biktimen erreferente direnak".

Gainera, senatari jeltzaleak adierazi du kezka handia sortzen duela Bideratzeko Mekanismo Nazionalaren proposamenak, Identifikaziorako Diziplina Anitzeko Unitateak edo gizakien salerosketaren eta esplotazioaren biktima gisa behin betiko identifikatzeko ebazpenak, zentralizatzailea eta inbaditzailea dela uste baitugu, eta esku-sartzea dela erakundeen eta eskumenen eremuan, burokrazia biderkatzen duela eta arreta zentralizatzen duela. Hurbiltasunetik eta hurbilen dauden erakundeek eta lurraldean jarduten duten erakunde espezializatuek biktimei erantzun azkarra emateko aukeratik urruntzen da. Larriena da biktimekin harreman zuzena duten erakundeak lekualdatzen dituztela.